Lawak Bali, september 2011
De 7e september, Buda Pon, Sasih katiga, was een uitstekende dag voor tandenvijlen, trouwen, inwijden van huis, dakpannen op je huis leggen en cremeren. (is er een verband? Zeker: als je van het dak valt, heb je kans dood te gaan, zodat je gecremeerd moet worden). Het was dus heel druk overal. Ik was uitgenodigd bij twee trouwerijen, een in Puri Kediri, in Kediri en een in Griya Pasekan, bij de brahmanen bij ons aan de overkant in Krambitan. Twee soorten vermaak na afloop. In Puri Kediri werd gezongen, lagu pop, kroncong, dangdut terwijl de gasten zaten te eten, en voor de griya werd een opvoering van Pelawak, Clowns, groep Sèngèr uit Tangguntiti/Marga, gegeven. (lawak, is een Indonesisch woord voor potsenmaker) Vier krankjorum uitdoste en geschminkte jongens, een met rood, rechtopstaand haar, een met een scheve mond, rare tanden , scheef oog en splaakgeblek, een met twee recht omhoogstekende gigantische boventanden en een rare, hoge udeng op zijn hoofd en een die de ene keer een moslim geestelijke met een boek en de andere keer professor van hier met zo´n rare pet op zijn hoofd met afhangende kwast met een boek voorstelde (zou er een verband tussen bestaan? Alle twee bogus?). De professor had in India gestudeerd. Wat belangrijk was: de kinderen van de wijk speelden de begeleidende muziek op de gamelan. De brahmanen en de andere bewoners van de wijk proberen zo veel mogelijk de kinderen te betrekken in muziek, dans, kunst en cultuur. Zij vinden dat belangrijk voor hun opvoeding. De kinderen vinden het geweldig, omdat zij al heel jong geaccepteerd worden en erkend worden als wezens die een belangrijke bijdrage leven aan de locale cultuur.
Heel erg goed en oergeestig was de voorstelling. Vooral die man met dat spraakgebrek. Hij deed op een gegeven moment de Sanskrit mantra’s van een pedanda na, de juiste intonatie, de juist body language, maar clowneske taal. Net als panasar in de wayang, gaven ze voorlichting over huwelijk en huwelijksnacht – lachen natuurlijk – , hygiene, HIV en Aids (met kritiek op het doofpot-overheidsbeleid daarover) en over hoe je je als brahmaans echtpaar zou moeten gedragen en welke teksten je moet kennen. De Lawak Bali is een nieuw genre, zo´n voorstelling duurt maar een uur of anderhalf uur. Wel met een gamelan erbij, die lekker vals speelt als dat moet, of met moderne instrumenten of met fusion- half gamelan half modern samenspeelt. Het genre grappenmakers-conference is overgenomen van Java, maar het heeft hier toch een beetje andere uitwerking gekregen. Er zijn elementen van de Bondrès uit Prèmbon Bondrès overgenomen (daarin is een verhaal, gespeeld door karakters uit de Arja opera het belangrijkst, maar met intermezzi van dienaren die grappen en grollen maken). De jongetjes van de kindergroep uit de Banjar Tengah begeleidden af en toe op de gamelan. De rest van de tijd zaten ze vreselijk te lachen. Ik zat lekker op een muurtje, naast de vader van de bruidegom, Ida Bagus Suta, te kijken en te filmen. Ik probeer de woordspelingen (waar de meeste grappen op steunen) te vatten, maar de heren spreken vaak zo snel dat ik er niets van begrijp.
Een paar weken geleden, toen we bij de dalang familie in Tejakula waren, heb ik zelf een grap gemaakt, die iedereen leuk vond. Er sprong een kakkerlak (kecoa) in de cap cai (we zaten natuurlijk op de grond te eten in een bale, met alle schaaltjes voor ons). Hij bleef er even lekker in wroeten. Toen zei ik `´ nou is het coa cai, mmm lekker´´, en toen moesten ze vreselijk lachen.
Krambitan, 8 september 2011.